Wie zat er bij de NSB, wie was een landverrader, wie heulde met de Duitsers als zogenoemde moffenhoer? Wie verraadde ondergedoken Joden?
Voor nabestaanden van collaborateurs, maar ook van oorlogsslachtoffers stijgt de spanning dus. Want: wie was er fout in de oorlog? Van de 32 miljoen pagina’s van het archief zijn er nu acht miljoen gescand en toegankelijk gemaakt. De verwachting is dat binnen twee jaar het hele bestand is gedigitaliseerd.
Ik heb het archief niet nodig. Ik wist al dat mijn ome Cor – broer van mijn moeder – ‘fout’ was in de oorlog. Hij tekende bij de SS en vocht aan het Oostfront.
Hij was notabene mijn favoriete oom. Jarenlang hield iedereen in de familie zijn mond stijf dicht. Pas veel later durfden mijn ouders het oorlogsverleden van ome Cor te onthullen. Het bleek uiteraard een enorme schandvlek in de familie te zijn. Eenmaal terug in Nederland werd hij veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf.
Ben ik mijn oom anders gaan bekijken na het nieuws werd onthuld? Goed en fout in de oorlog, ik vond en vind nog steeds de scheidslijn lastig te trekken. Verplaats jezelf eens in de situatie van de persoon in kwestie. Zou jij aan de goede kant blijven staan? Hitler was aan de winnende hand en je kreeg een gouden toekomst voorgespiegeld. Geen wonder wellicht dat duizenden jonge mannen kozen voor het ‘avontuur’ en de winnende partij. Ik kan achteraf makkelijk zeggen dat het dom was, maar toen?
Bij het inzien van het archief en bij het zoeken naar die ene oom of tante, zou ik dan ook voorzichtig zijn met harde oordelen. Het waren barre tijden en iedereen stond onder druk om te overleven. Ga de confrontatie aan met open blik en blijf vooral met elkaar praten. Ik heb dat ook gedaan bij ome Cor, die na zoveel jaren blij was dat het geheim mocht worden verteld. Hij heeft weliswaar spijt van zijn besluit toen, maar tot zijn dood bleef hij zijn keuze ook verdedigen.
Wat had jij gedaan in de oorlog? Heulen met de Duitsers of het verzet ingaan?
Foto: Getty
